Alfi-dispuut 16 januari 2006

Onderwerp: c

Inleiding: Eite Veening

Pornografie, in het vervolg afgekort als P, is een lastig en complex onderwerp. Ook voor filosofen is er m.i. aan P veel te beleven maar het wordt zelden als onderwerp van serieuze filosofische beschouwingen genomen (al wordt er natuurlijk wel veel over "gefilosofeerd"). Wat mij betreft is het een actueel en dynamisch maatschappelijk fenomeen met een reeks van mogelijke invalshoeken.

Naast sociologische, economische, historische en ook psychologische en psychiatrische beschouwingen zijn er ook filosofische mogelijk en sterker nog: in alle eerdergenoemde beschouwingen zijn impliciet filosofische visies geformuleerd. Immers: altijd is impliciet een conceptuele kwestie opgelost (Wat "is" P in essentie of de kern en aan de grens: wat is het niet (meer) en waar moet het bijvoorbeeld "erotiek" heten?) En altijd is ook de moraal en dus de ethiek aan de orde.

In de filosofische beschouwingen is een onderverdeling mogelijk in fenomenologische, semiotische, conceptuele, wijsgerig-anthropologische en ethische beschouwingen.

Ik zou in mijn inleiding willen beginnen met een conceptuele beschouwing over P en dan ook in de niet-seksuele betekenissen ervan.

Ik wil mij dan concentreren op de wijsgerig-anthropologische aspecten: wat "zegt" het fenomeen P ons over "de mens"? Of "zegt" het alleen iets over "man" en "vrouw"? En, zo mogelijk in relatie daartoe, de ethische vragen: hoe moeten "personen" en "samenlevingen" zich ten aanzien van P opstellen? Waar moeten grenzen van tolerantie en restrictie of censuur liggen?

Relevante sites:

Voor de beelden:

(voor wie die niet kent en dat vraag ik me dan direct af: zou er iemand van ons zijn die de beelden niet kent? En wat zouden jullie er nu van vinden dat ik ze wel ken?) Deze internationaal befaamde portal geeft een uitgebreid en gedifferentieerd beeld: www.thehun.com (Waarin ons kleine land weer groot is…)

Voor veel achtergronden:

Recent vond een ongetwijfeld boeiend congres plaats met veel materiaal op de congressite; zie http://www.networkcultures.org/wiki/index.php?title=Netporn Bij de links zitten een paar zeer adequate historische en sociologische overzichtsteksten.

Tot maandag….

OBW notes

Koenen

Pornografie – zinnenprikkelende lectuur, films, tekeningen, toneel

Harde porno – onbeschaamd, niets verhullend, gewelddadig

the Obscene Publications Act, to which we owe the popular definition of pornography: "that which has a tendency to deprave and corrupt".

Pornografisch – onzedelijk

Erotiek – geheel van liefdegevoelens

Erotisch – op de (zinnelijke) liefde betrekking hebbend

Erotiseren – liefde- of lustgevoelens aanwakkeren of krijgen

Erotomanie – geneigdheid tot seksuele uitspattingen; op ziekelijke wijze beheerst worden door seksuele begeerten en voorstellingen

Exhibitionist – iemand die de neiging heeft publiekelijk de geslachtsdelen te ontbloten (seksuologie: regressie naar kinderlijk stadium uit angst voor eigen agressie)

Voyeur – iemand die de neiging heeft om anderen, meest geliefden, te bespieden of te begluren (OBW zien zonder als kijker gezien te willen worden – is dat typisch menselijk, of komt kijk-schaamte ook onder dieren voor?)

Seksfilm – film met veel seks ( sekslijn, sekswinkel, …)

Seksleven - geslachtsleven

Sekstoerisme – het reizen naar andere landen om daar prostituees te bezoeken en/of bepaalde vormen van porno te zien.

Sadisme – lust tot kwelling, veelal verbonden met seksuele bevrediging

Masochisme – psychische gesteldheid, waarbij seksuele bevrediging slechts gepaard kan gaan met gevoelens van pijn en vernedering

Bestialiteit – seksuele omgang van mens en dier

Goede pronografie als samenspel van ?? en ??

Twijfelachtige pornografie als het samenspel van exhibitionisten en voyeuristen.

Twijfelachtige en/of foute pornografie als het samenspel van sadomasochisten en voyeuristen.

Foute pornografie als samenspel van slaven of kinderen en voyeuristen.

Historische ontwikkeling in de appreciatie van seksualiteit, erotiek en pornografie.

Ancient Romans: Pompeii - decorated walls of rooms devoted to bacchanalian orgies, lots of erect phallus

history of pornography: to deconstruct the secret museum

pornography has played a vital, central role in civilisation.

the story of pornography as the story of peering at things through glass is also the story of media. It is the story of our obsession with inventing and using mediating technologies to help us view, probe and gaze into the very nature of things.

The story of pornography is, therefore, no less than the story of the evolution of mediating technologies.

cannot but mock the hypocrisies and pretensions of the status quo.

there will ultimately come a point where pornography is so commonplace that it is rendered completely unsecret and without taboo. The internet, more than any other medium before, has delivered this.

subtitled The History Of Civilisation, to underline its central thesis that pornography is not an aberration of human sexuality, but rather a natural extension of it.

$$$

Recent argument: de burka niet accepteren in de publieke ruimte, "want we vinden het ook niet goed als overtuigde nudisten zich naakt in de publieke ruimte zouden begeven".

Spanningen:

Privé-publiek

Zedelijk – onzedelijk

Beschaafd – onbeschaafd

---------------------------------------------------------------

Louis Sommeling – Sexpertise Personal

In de hoofdtekst twee verwijzingen naar pornografie:

Onder:

O e f e n i n g e n voor vrouwen met vaginismeklachten

1. Vertrouwd raken met je kruis en alles daarbij en omheen.

Leer de anatomie ervan goed kennen, door te kijken, ook

door goed met je vingers te voelen:

- door plaatjes (medisch, realistisch, goede porno),

- door zelf met een spiegel te kijken,

- door met de vinger te voelen.

Trek hier een paar maal per week een uurtje voor uit.

Onder:

#L 6. PEDOFILIE

Kinderporno en -handel in allerlei vormen en gradaties is

volledig uit den boze.

Maar ook "onschuldiger" vormen van erotiek met kinderen moet

volgens de auteur-sexuoloog van dit computerprogramma

volledig worden afgewezen. Kinderen horen met kinderen te

leren spelen en niet geïsoleerd in een "vriendschap" met een

ouder iemand.

Porno komt niet ter spreken in de macho/femi-score en quiz.

VRAGEN aan Louis

Kinderporno is fout – is alle porno die geen kinderporno is, goed?

If not, welke factoren bepalen dan (volgens jou) de grens tussen 'goede' en 'foute porno'?

Kun je ons filosofen nog aardige voorzetjes geven mho op de bespreking van dit fenomeen?

Pornografie: een verboden geschiedenis van een verborgen beschaving

Niemand zal tegenspreken dat Pornografie als zodanig nog steeds een taboe is. In dit hoofdstuk wordt duidelijk dat pornografie niet altijd taboe is geweest, maar pas gedurende het Victoriaanse tijdperk (1837-1901) in de taboesfeer is geraakt. Het beeld van pornografie is in de loop der jaren steeds aan verandering onderhevig geweest. Daar waar seksualiteit een publiek onderdeel van de Romeinse cultuur was, waarin daar openlijk over gesproken en gedacht werd, werd in latere stadia verborgen gehouden. Op een gegeven moment werd hetgeen zelfs wettelijk verboden. Pornografie werd uit hoofde van wetenschappelijk onderzoek of religie nader bestudeerd, echter in het licht van bovenstaande taboesfeer die er heerste, werd er zeer terughoudend over gepubliceerd. Gedurende de Victoriaanse tijd[ii], waarin kerk en staat zich kenmerkten door oppressie, werden erotische afbeeldingen ontdekt van oudere beschavingen, zoals die van het oude Rome. In huizen van Pompei (in schuren en kelders) zijn schilderingen ontdekt met erotische taferelen. Men wist niet wat men met deze vondsten moest beginnen, immers seksualiteit werd beschouwd als een zonde en alle uitingsvormen werden voor het publiek verborgen gehouden. In deze periode, waar ook de definitie van pornografie[iii] in zijn vroegste vorm betekenis kreeg, waren de onderzoekers geschokt van de vulgaire vondsten uit de klassieke cultuur, de cultuur die zij altijd beschouwden als een hoge en verfijnde cultuur.
Heden ten dage is pornografie nog steeds in zekere zin taboe, echter over zonde, waarover de Victorianen spreken, spreekt men niet meer. We kunnen stellen dat het taboevolle karakter van pornografie, zoals wij die nu kennen, een erfgoed is van het Victoriaanse keurslijf. Volgens John Clarke[iv], professor in de kunstgeschiedenis, was het eerst gevonden pornografische afbeelding, het beeldje van de god Pan. Dit beeldje van een anonieme beeldenkunstenaar beschrijft een penetratie van Pan met een vrouwelijke geit. John Clarke beschouwt dit tevens als één van de vroegste representatie van bestialiteit. In zijn tijd was dit beeldje publiekelijk te bewonderen, maar sinds de Victoriaanse tijd en tot nu toe staat het beeldje verborgen in het geheime museum van Napels. De ontdekking van dit tot voor kort onbekende deel van de klassieke cultuur heeft tot vele problemen gezorgd. Immers erotiek werd ten tijde van de Victoriaanse periode als zijnde vulgair beschouwd. De taferelen werden niet geschikt bevonden om publiekelijk te bekijken, waarop men besloot de vondsten achter slot en grendel te bewaren in het Gorgonico museum te Napels. De erotische kunstcollectie werd bewaakt in het zogenaamde Geheime Museum van Napels[v]. Slechts een selectief gezelschap van kunsthistorici van die tijd had toegang tot de deuren van het geheime museum. Volgens kunsthistoricus Alison Smith[vi] wist dit selectieve gezelschap niet hoe deze vorm van kunst geïnterpreteerd moest worden. Er ontstond twijfel over de intentie en men ging er uiteindelijk vanuit dat het voor privé doeleinden gebruikt werd. Achteraf blijkt deze interpretatie niet correct, immers gedurende de Romeinse tijd was seksualiteit in zijn geheel publiekelijk en werd geregeld door sociale controle. Het bekende fallus-symbool werd als teken van protectie van het Romeinse rijk voor de deuren gehangen. De taboesfeer waarin pornografie verkeerde, nam steeds strengere vorm aan. Zo werd, uit angst voor openbaring naar het volk toe, pornografie in 1857 zelfs wettelijk verboden. In dat jaar ontstond de eerste definitie van pornografie[vii], tegelijkertijd met de introductie van the obscene publications act legislation[viii], waarin wettelijk werd vastgesteld dat het kijken naar onzedelijkheid ten strengste verboden is. Jaren na het verbod op pornografie, in 1865, bood George Witt[ix] na zijn overlijden een geheime erotische kunstcollectie aan, aan het Britse Museum. Deze collectie werd wederom achter slot en grendel bewaakt, en wel in het zogenaamde Secretum[x]. Wel werd de suggestie gewekt dat er een geheime kunstcollectie heeft bestaan die beschikbaar was voor geleerden en de middenklasse. Uit naam van "The Gentlemen of Taste" werden er onderling boeken uitgewisseld. Dankzij hun status, sociale klasse of geleerdheid, kon dit genootschap de werken bekijken, zonder dat anderen het idee hadden, dat zij er plezier aan zouden beleven. Ook in andere culturen werd nader onderzoek naar pornografie verricht. Na de vondsten in Pompei werd bijvoorbeeld onderzoek gedaan in Zuid-Amerika, bij de Mohicanen. Antropoloog Dr. Steve Bourget[xi], heeft erotische taferelen in Zuid-Amerika onderzocht. Er werden veelal vondsten gedaan met het fallus-symbool als belangrijkste teken van vruchtbaarheid. Volgens Bourget zijn de erotische afbeeldingen verbonden aan religie. De Mohicanen geloofden dat men na de dood terug zou keren in de vorm van vruchtbaarheid. Seks is naar het inzicht van de Mohicanen onlosmakelijk verbonden aan de dood. Of hier plezier aan ontleend werd is niet duidelijk, volgens Bourget hebben de afbeeldingen waarschijnlijk niets te maken met vermaak. De 19e eeuwse archeologen brachten hun vondsten nauwelijks aan het licht. Dit was volgens Dr. Christopher Chippendale (Universiteit Cambridge)[xii] uit angst voor kerk en staat. Immers publiceren betekent ook openbaren, waardoor hun identiteit bekend zou worden. Ook zou openbaring een aanslag op de klasse structuur betekenen, wat ten nadele zou zijn voor de gegoede burgerij. Doordat er weinig onderzoek werd gedaan naar seksualiteit, zijn van vele prentjes de betekenis tot op heden helaas onbekend gebleven. De Victoriaanse angst voor de openbaring van het geheim van het museum van Napels en het geheim van het Britse Secretum was groot en werd groter door de opkomst van technologie. Men voorzag problemen omdat technologische ontwikkelingen pornografie eenvoudiger zouden kunnen verspreiden onder de bevolking. Met de komst van de drukpers gingen er veel dingen veranderen. Dit wordt in het volgende hoofdstuk nader toegelicht.

2 De Drukpers – eerste verspreiding van Pornografisch materiaal

Met de introductie van de drukpers ontstond de eerste mogelijkheid pornografie in grote getale te verspreiden in de maatschappij. De ontwikkeling en invloed die de drukpers heeft gehad wordt in dit hoofdstuk beschreven. Rond de 13e eeuw werden er gebedsboeken (psalters) geschreven die geïllustreerd waren met erotische tafereeltjes. Deze afbeeldingen dienden ter stimulatie van seksuele gevoelens maar waren slechts onschuldig van aard. De psalters waren nog al duur om aan te schaffen en waren dan ook slechts in het bezit van de rijken ten behoeve van de privé sfeer. Het was zeer zelden toegankelijk voor het publiek. Volgens manuscripten beheerder Roger Wieck[xiii] zijn de psalters van af de 13e tot de 16e eeuw weliswaar beperkt in omloop geweest. Het uiteindelijke doel van de erotische illustraties was niet bekend omdat zij geen deel uitmaakten van de context. Ondanks de onschuld van de illustraties pleitten kerk en staat voor censuur op dergelijk materiaal. Dit werd hen bemoeilijkt, toen rond de 15e eeuw de drukpers werd uitgevonden. Want vanaf dat moment werd het mogelijk om snel te dupliceren, hetgeen zorgde voor een betaalbaar prijsniveau van pornografie. De gewone mens werd het hierdoor mogelijk gemaakt erotische literatuur te bemachtigen, waardoor een totale nieuwe markt ontstond. Volgens kunsthistoricus en kunstenaar Edward Lucie-Smith[xiv] werden tegelijkertijd met de invoering van de drukpers de erotische illustraties gewaagder. Ook op enkele (Franse) kathedralen zijn erotische afbeeldingen te vinden. Hier is de intentie verre van vermaak. Het moest geïnterpreteerd worden als zijnde een waarschuwing voor het volk tegen de hoogste zonde: Sodomie, wat nog erger was dan moord. Naakte vrouwen en blote billen met demonische gezichten moesten het volk afschrikken. De blote billen, (culs de lampes) die in vele hoeken van die kathedralen te vinden zijn, waren vaak die van mensen, maar ook heiligen die wegens sodomie veroordeeld waren. Rond 1524 kreeg de architect Giulio Romano[xv] opdracht van de kerk om voor de Graaf van Mantua de Palazzo del Te[xvi] te bouwen. Hij was bekend met de graveur Marcantonio Raimondi[xvii] aan wie hij vroeg om erotische gravures te maken ter versiering van de Palazzo del Te. Dat was geen probleem tot dat Raimondi besloot om zijn gravures, de "I Modi"[xviii] (de 16 standjes) te drukken en te verspreiden en vervolgens om er geld aan te verdienen. De gravures ter verfraaiing van de Palazzo del Te was volledig geaccepteerd en goed gekeurd, maar verspreiding er van werd de kerk te veel. De kerk zag de distributie van gravures als het uit de context halen van erotica. Het grote probleem zat in de mogelijkheid van print en het verdienen van geld daaraan. Uiteraard kon het gewone volk er plezier en vermaak uit halen. Raimondi werd voor deze daad gearresteerd en al zijn afdrukken werden in beslag genomen. Men kan zeggen dat de geschiedenis van pornografie in print is geboren met de "I Modi"[xix] van Raimondi. Sonnet schrijver Pietro Arentino[xx] was zeer onder de indruk van de I Modi van Raimondi. Bij ieder plaatje schreef Arentino een sonnet. Hiermee ontstond er een zogenaamde tweede versie van de I Modi. De combinatie tekst en sonnet was erg controversieel en kwam dan ook in opspraak. Wederom heeft de kerk ook de tweede I Modi in beslag genomen. Tot op heden is er geen informatie over de grote van de oplage van de tweede I Modi. In 1988 heeft Dr. Clifford J. Scheiner[xxi] een versie uit 1527 kunnen bemachtigen uit een privé collectie. In 1559 besloot de hoogste autoriteit van het kerkelijk orgaan, Paus Paulus IV, een eerste index[xxii] van verboden boeken op te stellen. Uiteraard stond er een straf op het lezen van dergelijke boeken. Het duurde bijgevolg dan ook bijna drie eeuwen voordat erotiek ook beschouwd kon worden als zijnde kunst. In de 18e eeuw waren het verlichte filosofen die zich bezig gingen houden met erotische literatuur. Door zich te wijdden aan dit genre voelden zij zich bevrijd van de oppressie van de kerk en staat. Het selectieve groepje filosofen kwam eens in de zoveel tijd bij elkaar in het beroemde Franse cafe Le Procope[xxiii] in Parijs om daar te praten te filosoferen en informatie uit te wisselen. Ook in Engeland hield men zich bezig met erotiek met een serieuze politieke strekking. Volgens letterkundige Peter Wagner was het boek Fanny Hill[xxiv] (1849) het eerste pornografische literair werk in Engeland, tot zo ver bekend, waarin het verhaal wordt verteld over een vrouw van lichte zeden. William Hogarth (1697-1764) en Thomas Rowlandson (1756 –1827) behoren tot de eerste generatie tekenaars, die politiek gerichte erotische spotprentjes maakten met kritiek en leedvermaak op de Franse revolutie. De eerste officiële handelsplaats van erotische prentjes en literatuur, was het Palais Royal in het hartje van Parijs. Rond dit centrum verkondigden straatventers de erotische teksten. Op deze manier zochten zij kopers voor hun werken. Gedurende de Franse revolutie (1789) was deze genotcentrum louter en alleen voor de aristocratie. Maar na de invoering van de drukpers werd het toegankelijk voor iedereen, want door de invoering van deze techniek, werd het mogelijk om pamfletten te drukken en te herdrukken, zodat de prijzen om laag konden. Het eigenlijke drukwerk vond plaats in Quartier Latin, een Parijse wijk dat bekend staat om de kunstenaren. Arm en rijk had nu ook toegang tot erotische literatuur en prentjes. Het werk ging veelal om om Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie Antoinette. Laatst genoemde werd vaak beschuldigd van nymfomanie en seks met haar courtisanes. Het leek alsof het mannelijk volk wraak neemt op hun koningin. Volgens de Franse historicus Antoine Bacque werd naar mate de verspreiding toenam, de kwaliteit van de literatuur minder. Tijdens de revolutie werd erotiek aan banden gelegd. Kerk en staat kwamen er achter dat erotiek een sterk politieke invloed had (verwijzend naar de beschuldigingen van onzedelijkheid door koning en koningin). Na de revolutie werden erotiek en pornografie een morele zaak. Tot op heden is pornografie een subversief middel, waarschijnlijk omdat het nog steeds gecensureerd wordt. In tegen stelling tot het heden werd pornografie eerder als politiek machtsmiddel gebruikt. Een schrijver van belang binnen dit onderwerp is de beruchte Marquis de Sade[xxv]. Volgens biograaf Maurice Lever[xxvi], was het Graaf De Sade, een exponent van zijn klasse, die geprofiteerd heeft van de revolutie om de macht van pornografie te introduceren. Al lang voor De Sade bestonden er teksten over het zogenaamde SM, alleen was het hij die de vinger op de juiste plaats zette. In tegenstelling tot de pamfletten rondom het Palais Royal, waren De Sades teksten niet omwindend maar eerder afstotelijk. De nogal zwarte kille vorm van erotiek beschrijft het lichaam als iets abstract, een machine, een gebruiksvoorwerp. Lever beschrijft De Sades werk als een relatie tussen inkt en sperma. Ook is hij van mening dat de Graaf een groot filosoof moest zijn en een moralist. De Sade is voornamelijk bekend geworden om zijn werk: De 120 dagen van Sodom. Echter is dit werk in zijn eigen tijd maar weinig gelezen. Het overgrote deel van zijn leven heeft de Graaf doorgebracht in de cel. Ook zijn werken werden achter slot en grendel geplaatst. Desalniettemin is Marquis de Sade het bewijs dat pornografische thema’s van het heden en toekomst al lang zijn behandeld. Met de introductie van de drukpers kwamen, zoals hierboven is beschreven, de eerste pornografische publicaties op de markt. Het onderwerp bleef echter buitengewoon controversieel en auteurs kwamen vaak in opspraak. In het licht van het verwerpelijke beeld dat kerk en staat van pornografie hadden, werden auteurs veroordeeld en gestraft en hun werken werden tot verboden materiaal verklaard.

3 Fotografie en Print

Het is ongeveer 150 jaar geleden dat er verandering kwam in het beeld van pornografie. Dit ging gepaard met de uitvinding van de fotografie. Voor het eerst werd realiteit en illusie met elkaar gecombineerd, hetgeen juist de kracht ontleent aan pornografie. Voor 1850 werden er foto’s gemaakt op koperplaat, wat een duur product was. Een koperplaat was dan ook slechts éénmalig te gebruiken. Na 1850 veranderde dat, door de introductie van glasplaat. Door glasplaat werd het mogelijk om meerdere kopieën te maken en dit was dan ook goedkoper in de productie. Hiermee werden ook fotografische afbeeldingen bereikbaar voor een groter publiek. De intrede van het fototoestel (1839) is onlosmakelijk verbonden aan Louis J. M. Daguerre[xxvii]. Deze fotograaf is de geestelijke vader van de statiefoto. De gefotografeerde nam een vaste positie aan in verband met de belichtingstijd die lang duurde. Iedere foto werd op deze manier geschoten, ook vele erotische foto’s. De stijl van dit soort foto’s wordt dan ook Daguerrotypen genoemd. Van alle pornografische Daguerrotypen hebben er slechts 800 de geschiedenis overleefd. 200 stuks zijn geregistreerd. Opmerkelijk is overigens dat foto’s in die tijd geregistreerd moesten worden door de overheid, terwijl pornografische schilderkunst vrij was. Dit was waarschijnlijk het geval omdat fotografie nog niet geaccepteerd was als zijnde kunst. Het bemachtigen van een foto was overigens duurder dan een bezoek brengen aan een dame van lichte zede. Edward Muuybridge[xxviii] de geestelijke vader van de motion pictures "Animal locomotion" (1888 Kinetoscope) bestudeerde de beweging van mens en dier. Door foto’s achter elkaar te plaatsen en de combinatie van optisch bedrog door het oog, werd het mogelijk om beweging te constateren. Typisch genoeg, bij de bestudering van de vrouw, voegde Muybridge attributen toe, wat voor bewegingsonderzoek uiteraard irrelevant is. Onder de noemer wetenschap maakt Muybridge er nieuwe soort pornografie van: "pleasure of knowing with pure knowledge." Naast de Kinetoscope was ook de Stereoscope een geliefd medium. Dit apparaat maakte het mogelijk om een afbeelding 3 dimensionaal te bekijken. Spreker: Grant Romer[xxix] vertelt over het legitiem portretteren van naakte mensen uit vreemde landen. Uit hoofde van wetenschappelijk onderzoek was dit toegestaan. Vanaf 1850 veranderde de markt van de pornografische afbeeldingen. De koopkracht van de bevolking nam toe. In eerste instantie waren het de hoge en lage klassen van de bevolking, nu kocht ook de middenklasse pornografische portretten. Marche aux puces in Parijs was de eerste handelsplaats voor de pornografie. In het kader van de wetenschap was verhandeling legitiem. Dit veranderde vrij snel waarna de handel illegaal werd. Immers aan de foto’s was te zien dat het geen professionele foto’s waren. Er werd nog niet voor een foto geposeerd. Modellen wisten niet hoe je sexy kon kijken en welke positie het aantrekkelijkst was. Het waren afbeeldingen die door arbeiders gemaakt werden. Pas tussen 1850 en 1900 werden de posties langzamerhand professioneler. Afgebeelde modellen nemen vanaf die tijd sexy posities in.Vanaf 1855 werd er harder opgestreden tegen het illegale circuit en moesten alle foto’s geregistreerd worden. Immers een nieuw beroep ontstond: die van porno handelaar. De handel bereidde zich uit naar het buitenland. Volgens Bill Thompson was de eerste echte pornohandelaar, Walter Mc Intosh. Deze Mc Intosh importeerde de Cabernet-collectie naar Londen, om ze vervolgens te exporteren naar de Verenigde Staten.
Eind 19e ontstond er weer een nieuwe techniek. Het afdrukken van grijstinten. Hierdoor werd het mogelijk om snel en gemakkelijk te reproduceren voor een massamarkt. Een nieuw publiek werd bereikt en een nieuw medium ontstond. Door het nieuwe medium print, werd enkele jaren daarna het mannenblad geïntroduceerd. In het kader van kunst, schreef Marc Gabor "The Pin-Up: A Modest History"[xxx]. Een soort ode aan het Pin-Up model. Het karakter van de pin-up is sinds jaren ’40 erg verschoven. Rond de jaren ’40 waren het vooral de benen waarop men was gefocust, rond jaren ’50 de borsten, jaren ’60 de billen en later het kruis en het schaamhaar. Tot aan 1965 bleven de modellen in de camera kijken en dat veranderde tot dat Bob Guccione (vaste fotograaf van de Penthouse) de soft-focus lens introduceerde. Door deze lens kreeg de foto een impressionistische sfeer. Ook besloot hij dat de modellen niet in de camera mochten kijken. Het effect daarvan was dat de foto een voyeuristisch effect teweegbracht. "Het effect van het stiekem kijken". Het blad Penthouse steeg enorm in populariteit. Meer versies volgden in steeds meer verschillende landen. Uiteraard probeerde de concurrentie mee te profiteren van het succes, maar slechts enkele overleefden, zoals de grootste concurrent Playboy. Andere bladen voegden niets toe of gingen niet ver genoeg en gingen vervolgens roemloos tenonder. Tegenwoordig bestaan er naast de gevestigde magazines ook bladen met verschillende pornografische thema’s. In Nederland zijn dat tijdschriften zoals: Passie; Chick; Foxy en Rodox.[xxxi]

4 Film – opkomst en legalisering van de pornofilm

De pornofilm bestond al op het moment van de introductie van de filmcamera gedurende eind 19e eeuw. Uiteraard bleven de regisseurs uit angst anoniem. De enige erotische film, waarvan de regisseur bekend is, is van Thomas Edison[xxxii], How Bridget served the salad undressed, deze film is gemaakt in 1830 en gaat over een vrouw, die nakend het diner serveert.[xxxiii] Er is weinig bekend van de vroege pornofilm, de acteurs en regisseurs zijn onbekend en het aantal films dat geproduceerd is, is tot op heden niet te traceren. Het heeft ongeveer zeven decennia moeten duren, voordat dergelijke informatie wel bekend en geregistreerd werden, dit ging gepaard met de legalisering van de pornofilm.[xxxiv] Het politieke tumult rond de jaren ’60 heeft veel invloed gehad op de Amerikaanse filmindustrie. Inhoudelijk werden thema’s als seks en geweld steeds meer toegepast in de reguliere film. Kunstenaar Andy Warhol vluchtte zelfs in een pornografisch experimentele film. In Europa werd de pornofilm vanaf 1969 (in Denemarken) gelegaliseerd. Dergelijke films waren te bekijken in kleine daarvoor bestemde bioscopen. Deze bioscopen bevonden zich veelal in kleine afgelegen straatjes, zodat er een bepaalde mate van anonimiteit gehandhaafd bleef. De productie van pornofilms nam ook toe vanwege de introductie van de 8 mm camera. Deze handig te bedienen en goedkope camera nam het over van dure en statische camera’s, dit zal in het volgende hoofdstuk uitvoeriger besproken worden. Als gevolg van de pornobioscoop, kwam de Amerikaan Ruben Stirman met een nieuwe uitvinding, de Pay and Spray booths, of te wel de Peepshow cabine. De peepshow cabine maakte het voor het eerst mogelijk om pornografie als privé genot te ervaren. Het idee was simpel maar enorm succesvol. De bezoeker van de eenpersoonscabine moest voor ieder fragment van een film of liveshow geld betalen. Was het krediet op, dan sloten de deuren. Dankzij het politieke rumoer eind ’60 ontstond er een nieuw tijdperk, de Hippie cultuur, dat zijn grondslag vond in San Francisco. Deze cultuur waarin seks, drugs en Rock & Roll in een adem te noemen zijn, maakte het makkelijker om over seks te praten en te denken. Alex de Renzy zag in deze vrije manier van leven een kans om meisjes over te halen om naakt voor de camera te verschijnen. Dit lukte hem aardig, hoofdzakelijk dankzij de politieke betrokkenheid en het daarmee gepaard gaande idealisme, eerder van geld, van de maatschappij. Het jaar 1969 waarin de seksuele revolutie hoogtij vierde werd vanaf dat moment aangeduid met ‘The Summer op Love‘. In dit jaar verscheen het seksualiteit krantje "Suck" en werd voor het eerst het pornofilmfestival ‘Wet Dream’ georganiseerd. Ook in Nederland verliep de doorgang van pornografie zeer vlot. De allereerste harde pornofilm, die in de Nederlandse bioscoop te zien was, was de censor te slim af geweest. Bijna letterlijk werd de spits afgebeten door de porno klassieker, ‘Deep Throat’[xxxv], in 1972. Deze eerste hardcore pornofilm distantieerde zich van een reeks aantal andere hardcore films. Al is het verhaal behoorlijk dun, het was precies zo gemaakt op de smaak van het mannenpubliek, immers werd er behoorlijk aandacht besteed aan het fellatiogehalte. Daarnaast was ‘Deep Throat’ populair, omdat deze film de eerste was, waarin ook een vrouw plezier mocht beleven aan seks. Deep Throat was het begin van een nieuw pornogenre. Na ‘Deep Throat’ volgde er meer films van deze soort. ‘Behind the green door’, overigens eveneens een dun verhaal, experimenteert met kleuren en slow-motion de cinematografische hoogstandjes werden extra ondersteund door een abstracte climax. De populariteit van deze films was extra te danken aan de acteerprestaties van Marilyn Chambers (‘Deep Throat’) en Georgina Spelvin (‘Behind the green door’). Voor het eerst in de pornofilmgeschiedenis werden de seksscènes niet gespeeld, maar echt uitgevoerd. De actrices gooiden letterlijk alle remmen los, wat een positief respons genoot van het publiek. Uiteraard verscheen er een hele reeks gelijksoortige films op de markt, met een stijging van het aantal erotische bioscopen als gevolg. Bekend werd de keten ‘Pussycat’ die in de jaren ’70 enorm van de winst kon profiteren. Het succes van de pornofilm mondde uit tot een serieus onderdeel van het Film festival van Cannes, waar sinds Deep Throat de Hot d’ Or[xxxvi] wordt uitgereikt. ‘French Blue’ van Lasse Braun, is de eerste film, die onderscheiden werd met een zogenaamde Hot d’ Or. Als reactie op het succes van ‘Deep Throat’ en haar opvolgers kwamen porno en Hollywood steeds dichter bij elkaar, ‘Last Tango in Paris’ uit 1973 is een direct voorbeeld van een samensmelting tussen de twee bedrijven. Ook werden pornofilmregisseurs regelmatig ingezet op reguliere filmproducties. Halverwege jaren ’70 werd de erotische bioscoop branche in gevaar gebracht door de invoering van een nieuw medium: de videorecorder. Pornografie verschoof zich nu werkelijk naar de privé sfeer: respectievelijk de huiskamer. De invoering van de videorecorder viel samen met het einde van het succes van ‘Pussycat’ en de ondergang van erotische bioscopen.

Drs. Constance Penley is van mening dat pornografie veel invloed heeft gehad op de verschuiving van outdoor-entertainment naar home entertainment. Halverwege jaren ’70, parallel aan de invoering van de videorecorder, vond er zich een verschuiving plaats naar de huiskamer. Mediawetenschapper Douglas Rushkoff[xxxvii] geeft aan dat de videorecorder de eerste interactieve mogelijkheden bood. Met de videorecorder bepaalt de kijker wat hij of zij het liefst wil zien en wanneer. De mogelijkheid tot herhalen of overslaan van scènes en het bepalen van het moment wanneer, wordt de kijker zelf een pornograaf, aldus Rushkoff. Door de videorecorder krijgt pornografie volgens hem een andere betekenis. "Het is gewoon en het grote taboe verdwijnt." De invoering van de videorecorder kent een eigen revolutie. Het oermodel was ooit het ontworpen door RCA onder de naam: ‘Selecta Vision’. Het was een moeilijk te bedienen en log apparaat en de productie van het filmpje dat daarop afgespeeld moest worden, bracht hoge kosten met zich mee. Al vrij snel kwam Philips met de eerste videorecorder zoals men het nu kent: de V2000. Deze videorecorder waarover het videosysteem VCC draaide, werd beconcurreerd door het Japanse Betamax waarvan het systeem kleiner en compacter was. Als laatste introduceerde JVC het VHS systeem, het systeem dat sindsdien als enige gehanteerd werd. Volgens kenners was het VHS systeem kwalitatief minder goed dan Betamax, maar dit systeem werd veralgemeniseerd vanwege een andere reden. In tegenstelling tot Betamax en Philips, konden er voorbespeelde pornografische videobanden worden afgespeeld op VHS. Deze "extra" mogelijkheid van VHS zorgde ervoor dat dit de technologische standaard werd. Het strenge beleid van Philips en Betamax, het blokken van pornografisch materiaal werd de ondergang van hun systemen. De Videorecorder werd alles behalve warm onthaald. Halverwege jaren ’80 weigerden de regisseurs hun films op video te schieten en de industrie stortte tijdelijk volledig in. Kwalitatief waren de films slecht en de films belandden direct in de videobranche. Filmmakers waren voelden zich enorm tekort schieten en zagen het als bedreiging van hun "serieuze" status. Eind jaren ’80 ontstond er een tweede revolutie van de video. De uitvinding van de camcorder, een 8 mm camera van RCA of te wel Mini-DV, maakte hoge filmkwaliteit mogelijk. De beeldkwaliteit en het eindresultaat waren gelijk aan professionele kwaliteit en de productie kosten waren veel lager. Met de intrede van de 8 mm camera nam de jaarlijkse productie van pornofilms enorm toe. In 1998 leverde alleen al de Amerikaanse markt 8 miljard gulden op. De toename van de pornofilmproductie leverde een tweede Hollywood op. Naast de filmstudios van Hollywood werd Porn Valley gebouwd, waar 90 % van pornoproductie tot stand komt. In Europa is de ontwikkeling van de pornoindustrie anders verlopen. Tot op heden is er geen centraal punt waar pornofilms massaal worden opgenomen. Wel bevindt zich in het Ruhrgebied het grootste dupliceerbedrijf genaamd ‘Silva’. Hier worden jaarlijks kilometers lange tapes voorbespeeld. Hoofd opdrachtgever is ‘Scala’ de grootste pornodistributeur van Europa. Volgens Hans Hakkenberg[xxxviii], directeur van Forum Entertainment, is Scala overgenomen door het beurs genoteerde bedrijf Beate Ushe[xxxix]. Volgens hem mag de Beate Ushe groep zich marktleider noemen voor de distributie in Europa, aldus Hakkenberg. In tegenstelling tot Beate Ushe, dat filmrechten inkoopt, produceert het Europese bedrijf Private voornamelijk zelf films. Het hoofdkantoor is gevestigd in Barcelona. Volgens Private topman Ola Nicolausson probeert Private een eigen lifestyle te creëren. Deze lifestyle is niet alleen te vinden in de filmproducties maar ook in feesten en andere gelegenheden. Een goed voorbeeld is het Film Festival van Cannes, waar Private vaak vele prijzen in de wacht sleept. Met de film ‘The Uranus Experience’ heeft Private de duurste porno productie op haar naam staan. Volgens Douglas Rushkoff is de kijkervaring niet alleen veranderd wegens de videorecorder, maar in zekere zin ook de afstandsbediening. Door het vele zappen regisseert de kijker zijn eigen verhaal. Door het kijken van verschillende programma´s tegelijk is creëert de kijker eerder een plot loos geheel met een opeenvolging van onsamenhangende beelden. Het verhaal wordt dan ook minder belangrijk. Rushkoff ziet het zelfs als een ondergang van het verhaal. Dit had als gevolg dat er een nieuw pornografisch genre ontstond, de PWP[xl], dat staat voor `Plot what Plot´. In Nederland beter bekend onder de benaming videocompilatie. In PWP films worden alleen de "beste" porno scènes gebruikt en het wordt het verhaal in zijn geheel weggelaten.
Zoals eerder vermeld, werden met de intrede van de camcorder, productiekosten lager en beeldkwaliteit hoger. Ook was de bediening er van veel gemakkelijker dan camera´s die gebruikt worden op een professionele filmset. Logischerwijs steeg de productie van pornofilms aanzienlijk. Vanwege het gemak van de camcorder lag de productie en regie vanaf dat moment niet meer alleen in handen van de grote bedrijven. Particulieren of liever gezegd amateurs gingen zich ook bezighouden met het maken van eigen films. Er ontstonden vele verschillende genres binnen pornografie, genres met bijbehorende scènes die nooit in de bioscoop vertoond mochten worden, vanwege de taboe doorbrekende en smakeloze thema´s. (Denk hierbij aan: anale penetratie; bejaarden pornografie; en de zogenaamde Gang-Bang: pornografie waarbij één model meerdere anderen bevredigt.) Er ontstond een soort van "Shock Value", dat geïnterpreteerd kan worden als pornografisch zelfspot. Banale seksfilms werd een trend en verschillende kermisachtige thema’s gingen ver over de grens, denk hier bijvoorbeeld aan: corpulentie, walging, angst en bestialiteiten. In Europa introduceerde Eddy, in de industrie beter bekend als Eddy Lipstick, en Linda de Roo de videolijn "Totally tasteless video", waarin dit soort thema’s in beeld worden gebracht. In deze tijd ontstond ook de pornografische parodie. Deze parodie of anders gezegd, felle kritiek, op Hollywood is een reactie op de valse belofte die zij maakt. "Hollywood belooft van alles maar levert niks af!", Aldus Constance Penley. Van grote Hollwood Blockbusters zoals Saving Private Ryan en Cliffhanger, werden simpele pornografische versies gemaakt met een knipoog naar het origineel. De titels van de films en personages van de gevestigde orde worden zodanig verbasterd zodat de link naar het origineel zichtbaar edoch subtiel blijft. De "remakes" Shaving Ryans Privates en Cliff Banger zijn hier onder andere het gevolg van. Ook prominenten zijn vaak slachtoffer van de porno-industrie. Bill Clinton en Monica Lewinsky zijn in de pornoversie van "the Oral Office" terug te vinden als Bill Clitongue en Monica Blowinsky. [xli] De camcorder bracht ook een andere zeer revolutionaire doorbraak met zich mee, de amateurfilm. Door het gemakkelijke gebruik van het apparaat werd het eenvoudig om als particulier zelf films te gaan maken. Dit idee werd in zijn vroegste stadium rond jaren ’70 geïntroduceerd door Ugly George. Deze George, die de pionier wordt genoemd van het populaire genre Gonzo[xlii], trok de straten op met zijn camera. Daar liep hij op jonge dames af, aan wie hij vroeg of zij speciaal voor George en zijn televisiepubliek hun shirt omhoog wilde houden. De meeste vrouwen hadden daar geen problemen mee. Waarschijnlijk was dit te danken aan de maatschappelijke situatie (de seksuele revolutie) van die tijd. Overigens moesten enkelen nog wel eens goed door George overtuigd worden. Ugly George is er overigens nooit rijk mee geworden.
Anders is dat voor de zogenaamde John Stagliano die net even een streepje verder ging dan Ugly George. Waar Ugly George ophield bij het interviewen en overtuigen van vrouwen, ging Stagliano verder. Deze ex-porno acteur kwam namelijk op het idee om zelf in de film te gaan spelen. Filmmaker Stagliano was naast regisseur en cameraman nu ook de hoofdrolspeler van de film. Dit ging echter niet op een onschuldige manier zoals bij Ugly George. Stagliano probeerde, na het overtuigen van een voorbijgaande vrouw, ook seksuele handelingen te verrichten. Het filmmateriaal werd geschoten vanuit een point-of-view shot (POV)[xliii], waardoor de film ervaring voor de kijker nog realistischer wordt. De kijker ervaart dat gene wat de filmmaker ook ervaart. Deze manier van camera techniek en filmen was revolutionair en vierde hoogtij sinds halverwege de jaren ‘80. De populariteit van Stagliano’s eerste film had als gevolg dat er een hele serie onder de naam Buttman verscheen, dat tot op heden een goede slag slaat op de videomarkt. Met Stagliano als eerste interveniërende pornografische reality-documentaire filmmaker werd het genre Gonzo geboren, een term ooit bedacht door de anarchistische journalist Thompson. Gonzo wordt mede herkend door het zogenaamde "monologue interieur[xliv]"; verschillende verhaallijnen (als er überhaupt gesproken kan worden over verhaallijnen); natuurlijke en ongeforceerde beelden; afwezigheid van acteerprestaties; afwezigheid van geënsceneerde settings. Ook particulieren gingen amateurbeelden met een pornografisch karakter vastleggen. In zekere zin waren de reclames voor de homevideorecorders niet echt voor vakantiefilmpjes, aldus de voice-over van deze documentaire. De barrière tussen maker en consument werd verbroken. De consument zelf speelt nu de hoofdrol in eigen gemaakte pornofilms. De interesse voor amateurfilm op de videomarkt werd steeds groter en is tot op heden een grote bron van inkomsten.[xlv] Tim Farell en zijn partner hebben dan ook een gat in de markt weten te vinden, door hun eigen gemaakte filmpjes op de markt te brengen, onder de naam "Home Grown". Deze video serie is overladen van humor en menselijkheid en is in geen geval in scène gezet. Het onduidelijke beeld, het slechte geluid, de echte dynamiek, duidt enigszins op authenticiteit. Wellicht zijn dit de elementen, waardoor een amateurfilm interessant is voor het kijkend publiek. Een gevoel van herkenbaarheid en betrokkenheid, een breuk met de fantasiewereld "Porn Valley", de amateurfilm is binnen het bereik. Spelers in dergelijke homevideos zijn geen mooie gecaste mensen, maar "gewone" mensen, die bij wijze van spreke de buurman of buurvrouw zouden kunnen zijn. De films wekken de indruk rauwe realiteit, aunthenticiteit, te laten zien. Overigens schijnt het zo te zijn dat naar schatting 20% van de amateurfilm productie, vooralsnog niet op de publieke markt beschikbaar is.

6 Digitale Media – Cd-rom, Internet, DVD en Virtuele Realiteit

Sinds 10 jaar zijn de verspreiding en de toegankelijkheid van pornografie sterk vereenvoudigd. Beperkingen zijn minder en het taboe neemt af, aldus Mike Adams. Columniste Sussanah Breslin, die stelt dat porno tastbaar is geworden. Door de toename van interactiviteit bepaalt men zelf wanneer men tot een hoogte punt wil komen. "Seks is iets wat iedereen wil, het probleem is alleen dat men in de meeste gevallen een partner voor nodig hebt waaraan je je moet onderwerpen. Je moet genoegen nemen met zijn of haar tekortkomingen en ook ben je bezig om hem of haar tevreden te stellen. Pornografie maakt het mogelijk om goede seks te hebben met fantasie figuren, doormiddel van masturbatie technieken kan de seks veel beter zijn dan als je een partner hebt." Breslin is dan ook benieuwd wat de techniek in de toekomst kan brengen, met het oog op Virtual Reality seks. "So, what if porn is fuckable?", Aldus Breslin.
Volgens professor Barnard Arcand bestaat er een soort vrijage tussen technologie en pornografie. Techniek en pornografie trekken elkaar op. De nieuwe media bieden mogelijkheden om zelf keuzes te maken. Parallel aan het maken van eigen keuzes staat masturbatie, een uiting van seks die meer en meer geaccepteerd wordt en in zekere zin nieuw is. Pornografie leert je bepaalde dingen over jezelf. Het individu staat voor het eerst echt centraal, aldus Arcand. Begin jaren ’90 kwam de eerste porno Cd-rom[xlvi] op de markt. Deze producties waren ondanks de lage productiekosten nogal duur om aan te schaffen. Dit creëerde een nieuwe doelgroep, wederom de wat beterbedeelde consument. Porno is vanaf nu interactief, zegt Seymore Butts[xlvii], de plot bepaalt de kijker, of liever gezegd gebruiker. Met minimale kosten wordt de gebruiker snel beloond en even snel bevredigd, aldus Butts. Halverwege de jaren ’90 deed de DVD[xlviii] haar intrede. Het publiek had genoeg van de slechte beeldkwaliteit en de hoge kostprijs van de Cd-rom. Overigens sloeg de Cd-rom game niet aan bij de erotiek zoekende consument. Waarom dat zo is gelopen, daar valt over te speculeren. Een mogelijkheid zou kunnen zijn, dat het spelelement op Cd-rom games, afbreuk doet aan onderdompeling van de erotische ervaring.[xlix] Hierover wordt echter geen uitspraak gedaan. De DVD zorgde voor meer interactiviteit en een uitstekende beeldkwaliteit. Geheel nieuw is de mogelijkheid om als kijker zelf de camerastand te bepalen. Overigens is deze mogelijkheid niet oneindig. De filmmaker kiest van tevoren verschillende hoeken en inzoom mogelijkheden. Aan de hand van zijn de keuzes, kan de kijker beoordelen welke hoek en / of fragment zijn meeste voorkeur geniet.
Zoals eerder vermeld trekt Arcand een parallel tussen interactiviteit en masturbatie. De zelfcontrole op het medium gaat synchroon met de zelfcontrole op het lichaam. Filmmaker Woody Allen benadrukt zelfs dat masturbatie, de ultieme vorm is van seksueel genot. Het is vrijen met een persoon van wie je echt houdt, aldus Allen. De parallel tussen masturbatie en interactiviteit was niet onopgemerkt gebleven bij de nieuwe "money-makers". Internet werd de volgende stap.
Internet guru Seth Warshawsky, C.E.O. van de firma IEG, zag in deze vergelijking een gat in de markt. Hij kwam op het idee om de interactieve mogelijkheden die internet kon verwezenlijken te benutten door erotische websites op te zetten met real-time chatboxen en webcams. Voordat dit concept gelanceerd werd, stond het internet al vol met erotische websites waar voornamelijk fotomateriaal te bekijken was. Warshawsky’s idee was vernieuwend. Hij plaatste een aantal modellen in één huis / studio, dat voorzien werd van webcams, de zogenaamde ‘Club Love’. De klant / bezoeker logt in op de site en komt terecht in een chatbox. In de chatbox kan de klant chatten met een operator, deze operator geeft, aan de hand van zijn vragen, de modellen aanwijzingen. De klant bepaalt en verzoekt dus wat hij wil zien, waarna het model het uitvoert.[l] Volgens Warshawsky geeft dit effect een soort van Warhol-achtig verlangen. De klant heeft volledig controle over hetgeen wat hij wil zien en wat er moet gebeuren. Warshawsky beweert dan ook dat de Cd-rom en DVD semi interactief zijn, met het internet is de interactiviteit volledig. De nieuwe ‘Money-Makers’ genereren hun inkomsten via een inbel-systeem, waarvoor een hoge marge wordt gerekend. In America werkt men voornamelijk met creditcards en passwords, ook zijn een abonnementen een favoriete betaalmiddel. Tot op heden is de pornoindustrie de enige tak van e-commerce die gegarandeerd is van hoge winstmarges.[li] Een belangrijke bijkomstigheid is dat het internet volledige anonimiteit garandeerd. Voor pornografie geldt: daar waar voor video of DVD nog publieke handelingen verricht moeten worden (het aankopen of huren er van: indien niet via e-shopping), staat het internet in zekere zin volledig los van identiteit. De mogelijkheid om volledig anoniem over het web te surfen is mede kenmerkend voor de huidige individuele samenleving. De thuissituatie is ten opzichte van de periode voorafgaand aan het world wide web aanzienlijk veranderd. In Japan gaat de individualisering zelfs zo ver dat families en gezinnen elkaar digitaal ontmoeten. Daarnaast is het mogelijk geworden om op een eenvoudige manier gelijkgestemden te ontmoeten, met dezelfde hobbies en fantasieeën en in dit geval seksuele voorkeuren. Dit gebeurt bijvoorbeeld in chatrooms en bulletinboards waar men met één-druk-op-de-knop informatie kan uitwisselen. In zekere zin is er een nieuwe vorm van seks ontstaan, het zogenaamde ‘Cybersex’[lii], de ervaring van seksueel genot zonder fysieke aanwezigheid, aldus Christopher Rheingold. Immers, men wordt bevredigd door een volledig onbekende / anonieme ‘partner’ en de wisselwerking tussen beiden, vindt plaats via computers, bedrading en de digitale snelweg. Deze manier van seks is spannend en men kan zich volledig overgeven aan de eigen fantasie. Breslin ziet pornografie veranderen in een opwindende ervaring van tekens en woorden en vraagt zich af hoe het zal worden als via digitale wegen ook fysieke stimulatie mogelijk is. Velen speculeren over hoe dat in de toekomst zal gaan: "What if porn is fuckable?", aldus Breslin. Dr. Srinivassan stelt dat het veel besproken ‘body-suit’ de seksuele ervaring van de toekomst zal worden. Met dit hulpstuk wordt, integenstelling tot aan de dag van vandaag, het mogelijk om de tastzin te ervaren. Hij verwacht dat de onderdompeling dan volledig zijn. Dit in tegenstelling tot de mening van Bolter en Grusin, die zeggen dat de onderdompelende ervaring niet ultiem kan zijn vanwege de aanwezigheid van het medium, die niet ongemerkt aanwezig blijft.[liii] Hij vergelijkt de ontwikkeling van de ‘body-suit’ met de zoektocht naar de ‘The Holygrale’, het antwoord naar de waarheid, de queste naar de ultieme onderdompelende ervaring, aldus Srinivassan. Met dit vooruitzicht zal de definitie van pornografie en seksuele ervaringen hoogstwaarschijnlijk weer veranderen. Niet de mens, maar technologie zal dan het object van het verlangen worden. Mede door de ontwikkeling van technologie is censuur en schaamte steeds meer naar de achtergrond verdwenen, de vraag is echter of pornografie volledig geaccepteerd zal worden. Volgens de makers van de documentaire is pornografie nog steeds een privé aangelegenheid en zal het niet goed zijn voor de industrie als de acceptatie volledig wordt. Het stiekeme karakter van pornografie is juist de kracht van het fenomeen waardoor het trendloos de tand des tijds zal doorstaan.

Ten tijde van het Romeinse imperium was seksualiteit een publiek onderdeel van de cultuur. Dit werd ontdekt door onderzoekers uit de Victoriaanse tijd, een periode dat zich kenmerkt aan opressie van kerk en staat. Deze ontdekking heeft voor veel opschudding gezorgd, immers binnen het Victoriaans keurslijf, waar de eerste definitie van pornografie ontstond, werd voor het eerst in de geschiedenis een verbod op hetgeen geheven. Het bezit van pornografisch materiaal werd alleen getolereerd uit hoofde van wetenschappelijk onderzoek en werd in het Secretum van Napels verborgen gehouden voor het volk. Het taboe waar pornografie zich tot op heden mee associeert, is een Victoriaans erfgoed geweest. Met de komst van de drukpers veranderde er veel. Het verbod was er nog steeds, maar het verbergen van materiaal was lastig. Het aanbod werd groter, de prijzen werden lager en voor het eerst sinds het strenge Victoriaanse beleid werd het toegankelijk voor een breder publiek, respectievelijk; het volk. De drukpers maakte het begin van massaverspreiding mogelijk.
Het aanbod nam alleen maar meer toe naarmate de technieken verbeterden. Met de komst van fotografie en print werd ook de verspreiding van beeld veel gemakkelijker en goedkoper. Het bezit en verspreiding van pornografische afbeeldingen waren nog steeds verboden en er ontstond dan ook een zwarte markt.
Vanaf het moment dat de filmcamera zijn intrede deed, werden er al in grote mate pornofilms gemaakt. Uit angst werden deze niet geregistreerd, waardoor het tot op heden nog steeds onbekend is hoeveel films er toenertijd geproduceerd waren. Sinds de jaren ’60 werd de productie wel geregistreerd, wat samen viel met de legalisering van pornografie. Als gevolg van maatschappelijke veranderingen en de legalisering van pornografie werden er erotische bioscopen opgezet. De productie van films nam enorm toe. Naast de filmstudios van Hollywood werd het zogenaamde ‘Porn Valley’ opgezet. Hier komt het grootste deel van de pornoproducties tot stand.
Door de komst van videorecorder in de jaren ’70 veranderde er iets. Filmmakers waren ontevreden vanwege het feit dat hun films direct in de schappen van de videotheek belandden. Zij werden verplicht te filmen op video kwaliteit, wat in vergelijking tot filmkwaliteit uitermate slecht was. Lange tijd weigerden zij hun films te schieten met een videocamera, waardoor de productie een tijd lang heeft stilgelegen. Overigens deed zich er een andere trend voor. Door de komst van de videorecorder verschoof film van outdoor-entertainment naar home-entertainment. Mensen konden nu films kijken vanuit de huiskamer. In zekere zin is er een mate van anonimiteit gecreëerd. Ook spreekt men sindsdien van de mate van interactiviteit. De kijker heeft door de videorecorder de mogelijkheid om zelf te bepalen wat en wanneer hij of zij wil zien. Door de komst van de 8mm camera werd het maken van een film gemakkelijker. Zware camera apparatuur was nu niet meer nodig. Belangrijker nog was het gegeven, dat de kwaliteit van de 8mm camera uitstekend was. Niet alleen filmmakers hadden dit in de gaten, maar ook particulieren maakten van deze nieuwe techniek gebruik. Het gevolg was het begin van de pornografische amateurfilm, wat tot op heden grote inkomsten genereert.
Door digitale media zijn de toegankelijkheid en interactiviteit veel groter geworden. De grens tussen aanbieder en ontvanger lijkt volkomen vervaagd. Ook lijkt het nieuwe medium samen te lopen met een soort van seksuele zelfbewustzijn. Door de mate van anonimiteit wat het nieuwe medium kenmerkt is seksualiteit niet meer iets van twee lichamen. Het is seks met het eigen lichaam in combinatie met fantasie.
Over het toekomstbeeld van pornografie en seksualiteit wordt verschillend gedacht. De mening dat techniek mogelijk het object van het verlangen zal worden, wordt niet door iedereen gedeeld. De aanwezigheid van het medium blijft en kan afbreuk doen aan de onderdompelende ervaring.[liv] Het mag duidelijk zijn erotiek en technologie hand in hand gaan. Ieder nieuw medium heeft invloed op de verspreiding en taboe van pornografie. Door de invoering van (ver)nieuw(d)e media en maatschappelijke veranderingen is de definitie van pornografie aan verandering onderhevig. Het is zelfs zo gebleken dat een nieuw medium zijn bestaansrecht verkreeg door pornografie. Dit was het duidelijkst merkbaar aan de strijd tussen verschillende videorecorder-systemen.
Ook bij huidige technieken wordt er geexperimenteerd met pornografie. Diensten als SMS; WAP en I-mode, waar tot op heden beperkte informatie verstrekt kan worden, mede als gevolg van beperkte bandbreedte, worden naast file vermeldingen, weersomstandigheden en uitgaanstips, met name pornografische advertenties en content aangeboden. Uiteraard heeft dit allemaal met geld te maken, want tot op heden is de pornoindustrie één van de grootse money-maker van de wereld.

Zolang er nieuwe media ingevoerd zullen worden, zal de definitie er van blijven veranderen. Aangezien er geen stop op technologische ontwikkelingen staat, zal er voorlopig geen consensus gevonden worden over de manier hoe pornografie gedefinieerd hoort te worden.
In het kader van de wederzijdse invloed tussen erotiek en pornografie lijkt het mij interessant dat er meer onderzoek naar gedaan wordt. Ik ben bijvoorbeeld erg benieuwd of pornografie en de verschillende media, esthetische ervaringen kunnen oproepen en hoe dat eventueel in zijn werk gaat.
Overigens ben ik ook benieuwd hoe pornografie of beter geformuleerd seksualiteit (pornografie is een Westers begrip) wordt gezien in andere culturen. In hoofdstuk 1 hebben we kunnen lezen dat de Mohicanen, erotische afbeeldingen symboliseren als vruchtbaarheid en leven. Misschien dat er heden ten dage culturen zijn die pornografie anders intepreteren zoals men in het Westen doet.Verder lijkt het mij van toegevoegde waarde om te kijken in hoeverre Nederland zich bezighoudt met pornografie, met betrekking tot de productie op film en internet gebied. Vermoedelijk zal ik mij daar in de nabije toekomst op richten, ten behoeve van het onderzoek van Joost Raessens en Hans van Driel.

door: Indira Re ynaert
discussieer mee over dit onderwerp in www.crossmediaforum.nl

[i] Reynaert, G.I., Stageverslag, Forum Entertainment BV, 2000. Forum Entertainment BV is marktleider in de Benelux op het gebied van ‘Porn Valley’-producten en is sinds een jaar actief binnen west-europa.
[ii]Victoriaans Tijdperk: De 64-jarige regeerperiode van de Engelse koningin Victoria (1837-1901). Wordt gekenmerkt door een rijke cultuur en puritanisme. Normen en regels werden veelal bepaald door Kerk en Staat.
The Victorian Era: Feather (3) indicates that until 1857 there was no specific legislation dealing with obscene publications. Secular courts prosecuted moral offences on the basis, he explains, that obscenity was a breach of the King's peace. Though this may have been sufficient for the earlier centuries the Victorian era required more specific legislation. This we would expect from the period which is renowned as the era of both sexual repression and flourishing pornography. It is the time when Shakespeare was bowdlerized and yet was the 'Golden Age of English pornography' (4). It is not surprising, therefore, that this time should see the formulation of a specific Act to deal with obscenity for in the 19th century sex took on a new role. As Weeks (5) indicates 'it acquires a peculiar significance in structuring ideology and social and political practices and in shaping individual responses.' It is, perhaps, the clash of these Victorian attitudes and those of the emergent 1960s, which we see at, work in the trial of Lady Chatterley's Lover a century later.
The Victorian era saw a significant development in the rigidity of different classes' attitude to sex. The lower (and to some extent upper) classes had a strict but different morality from the new middle class. In these bougeois households, which prized respectability, sexuality was carefully organised. Men were able to look at pornography (it is important to note that this was expensive and accessible primarily to wealthy men) and perhaps even to visit prostitutes. 'Respectable' women, by contrast, were expected to be chaste and, significantly, uninterested in sexual pleasure. The only time the lower and middle classes met would be in the exploitative, unequal liaisons between master and servant girl. These attitudes are important because, as Weeks indicates, Lady Chatterley's Lover and indeed the 1960s as a whole was 'not simply about more sexual activity but different sexual activity.' What was important about Lady Chatterley's Lover was that it celebrated a sexual union which was constructed and organized in a way different from the old 'established' patterns.
Thus the 1857 Obscene Publications Act empowered magistrates to order the destruction of certain books and prints. In 1898 Havelock Ellis' work Studies in the Psychology of Sex was prosecuted. A precedent was set in this case when a team of experts was called by the defence. The judge did not have to hear them (it was not part of the Act) indeed in the 1928 trial of Radclyffe Hall's Well of Loneliness the judge did not. Why then had it happened in the case of Havelock Ellis? Rolph(6) points to the 1877Digest of the Criminal Law which suggested that a 'person is justified...publishing obscene books...if their exhibition or representation is for the public good.' In this case the bookseller pleaded guilty (as they often did to avoid a costly court case) so the experts were never called. It had, however, introduced a significant development; calling expert to defend a book.
[iii] Pornografie: Written or visual material depicting sexual activities in a manner that is intended to cause sexual arousal rather than artistic appreciation. Archaeological evidence suggests that pornography is among the most ancient of human artifacts; it has certainly existed throughout recorded history, adapting itself quickly to each new medium, be this the printed book, photography, cinema, video, or computers and the Internet. Since the liberalization of the 1960s, pornography has become a multimillion-pound industry, especially in the form of magazines and videos for men (who appear to be more susceptible to visual stimulation than women). In the USA the "adult" film business now rivals Hollywood in its scale and productivity, with estimated earnings of around $10 billion annually.
The question of whether pornography is or may be harmful, either to individuals or to society as a whole, remains contentious. For most of modern history it was subject to legal controls of some strictness (see censorship), while continuing to flourish underground. In the later decades of the 20th century, the milder forms of pornography are openly available in most Western countries; moreover, material that would once have been considered blatantly pornographic now has a widely accepted place in both mainstream entertainment and serious art. Everybody has not welcomed this situation. Some religious and other groups still regard any sexual material as unacceptable and agitate for it to be banned, while many feminists regard pornography as intrinsically demeaning to women because women are featured in it only as sex objects. Some feminists also maintain that pornography incites men to rape and other sexual crimes; although research suggests that sex offenders are very likely to be users of pornography, a causal connection has not been (and perhaps cannot be) demonstrated. Others take a more liberal view, making a distinction between so-called "soft porn," which is regarded as harmless or in any case not justifying the loss of freedom involved in banning it, and "hardcore porn," which is thought to require some form of control. Soft porn generally features nudity, simulated sex acts, or other material designed to satisfy mainstream tastes and fantasies. By contrast hardcore porn involves unsimulated sex acts shown in unsparing detail and often contains material catering to minority or deviant tastes. At the extreme end this may involve violence to women, child abuse, or other forms of sexual activity in which people (or animals) are physically or mentally damaged. Pornography of this kind is generally illegal and is defended by only the most radical libertarians.
In British law, pornography may incur legal action if it is thought to contravene the Obscene Publications Acts (1959 and 1964), which make it an offence to publish any material that "tends to deprave or corrupt." However, since 1959 the publisher has been able to claim a "public good" defence if the material can be shown to have artistic, educational, or scientific value. The importance of this defence was demonstrated in 1960, when Penguin Books were prosecuted for publishing the first unexpurgated UK edition of Lady Chatterley's Lover (1928) by D. H. Lawrence. At the trial 36 witnesses (including a bishop and several leading writers) testified to the book's artistic merit and the jury unanimously declared that it was not obscene. This verdict proved a watershed in the publication of sexually explicit material; subsequent prosecutions have been rare and largely unsuccessful. The Macmillan Encyclopedia 2001, Market House Books Ltd 2000.[iv] John Clarke: Professor Clarke received his Ph.D. from Yale University. His first book, Roman Black-and-White Figural Mosaics, appeared in 1979. In 1980 he began teaching at The University of Texas at Austin, where his teaching, research, and publications focus on ancient Roman art, art-historical methodology, and contemporary art. He has 58 essays, articles, and reviews to his credit. In 1991 The Houses of Roman Italy, 100 B.C.-A.D. 250: Ritual, Space, and Decoration was published by the University of California Press. Fruit of ten years' on-site research at Pompeii, Herculaneum, and Ostia Antica, the book analyzes the imagery of wall painting and mosaics in 17 houses to gain an understanding of the owners' tastes and beliefs. Looking at Lovemaking: Constructions of Sexuality in Roman Art, 100 B.C.-A.D. 250 followed in 1998, a study of how erotic art can reveal ancient Roman attitudes toward love, gender, and race. In 2000 he completed the manuscript for his latest book, Art in the Lives of Ordinary Romans, to be published by the University of California Press. In it Clarke investigates how art made by or for the lower strata of Roman society encodes individuals' identity and acculturation. Clarke serves on the Board of Directors of the College Art Association (1991-2001), and was President from 1998-2000. He was recently elected to serve on the Board of Directors of the American Council of Learned Societies (2000-2004).
[v] Geheime Museum van Napels: A collection of sexually explicit art, locked away nearly 200 years ago when it shocked a royal heir, is about to open to the public. It has been locked away for nearly 200 years, supposedly because it was too lewd to be seen by anyone except those possessed of that very rare combination of great age and extremely strict morals: The room houses a collection of erotic objects from Pompeii and Herculaneum, the two Roman cities obliterated when Vesuvius erupted in AD79.
Ash buried the cities, and when excavations of the sites began in the 18th century, streets, houses and shops were found in near-perfect preservation - providing a snapshot of life in the pagan Roman Empire.
Early archaeologists were surprised to discover just how drenched in sexual imagery that life was: statues, paintings, mosaics, amulets, bracelets, necklaces, images on shop fronts, in dining rooms, bedrooms and gardens - not to mention the pictures in brothels.
The material was initially displayed openly, first in the private collection of the Bourbon kings and then in the Naples museum. But in 1819, Francis, heir to the Neapolitan throne, visited the museum with his young daughter. He was shocked by what he saw. He ordered the offending material to be taken out of the public collection and placed in a locked room. There it has remained ever since, expanding inexorably as further excavations have added ever more erotic objects to it.
The most commonly depicted object in the exhibition is the penis. Images of the organ abound, in various stages of excitement.
Romans did not consider male genitalia obscene or pornographic, or even particularly arousing. Instead, erect penises were regarded as a good-luck charm. Painted or sculpted, they stood in every part of the town, and measured all possible lengths, from four feet downwards. They appeared on shops, factories and taverns, above the doors of houses, on statues adorning fountains, gardens and private houses, on lamps, tripods, necklaces, and bracelets. Several comic depictions show men - and, on occasion, gods - with grotesquely enlarged penises. In one case, a gladiator is pictured in apparent mortal combat with his own penis.
If erect penises did not strike the Romans as pornographic, what did? Not the naked female form, which was on display almost everywhere, and certainly not female genitalia, in which - in sharp contrast to today's pornographic magazines - the Romans appeared to have had little interest.
Depictions of sexual intercourse were considered pornographic, but the extent to which they were thought indecent is less clear. Among numerous paintings and sculptures of sex, the exhibition contains a series of fairly graphic pictures of couples in various sexual positions.
Four were found in a brothel, each one on the door of a different cubicle. Marinella Lista, who helped prepare the exhibition, believes that they indicated the specialties of the resident prostitutes. Classical authors refer to sexual positions such as "the racehorse", with the woman on top - one of the most expensive - and the mysterious "lion on the cheese-grater", although no one has worked out quite what that involves.
A collection of four similar paintings was found in the bedroom of a private house. Dr Lista believes that they may have adorned the room in which the master of the house entertained his mistresses and concubines. Fidelity was not viewed as a male virtue. It was expected that a married man would have sex with women other than his wife.
"Courtesans we keep for pleasure, concubines for attending day by day to the body, and wives for producing heirs," wrote Apollodorus, who seems to have summed up the attitude of most rich Romans before the advent of Christianity.
Still, Andrew Wallace-Hadrill, director of the British School in Rome, who has worked extensively in Pompeii, insists: "The Roman world wasn't a sexual free-for-all. They had their own rules and anxieties. They were just different to ours."
Erotic paintings certainly did appear in private houses, but usually in the rooms reserved for banquets.
Examples from dining rooms in the exhibition use mythological themes, frequently involving gods forcing themselves on young women whom they are shocked to discover - at the vital moment - are hermaphrodites. Occasionally in the background are more graphic exhibitions of sex involving much smaller figures. The gardens of villas were also frequently home to depictions of sex. One meticulously carved example shows the half-beast god Pan fornicating with a goat.
"But I don't think that was supposed to be sexually arousing," says Dr Wallace-Hadrill. "It was rather a reminder of the beast in man - of the fact that nature is savage, that man is not an animal, but is mid-way between nature and god."
One of the most remarkable aspects of the exhibition is the extraordinarily fine quality of most of the erotic work. Modern pornography is notable for its extreme ugliness. Ancient porn artists strived after, and occasionally achieved, beauty.
Many of the most distinguished artists of antiquity painted explicitly erotic pictures. Tiberius had a picture by the great artist Parrhasius, showing Atlanta performing fellatio on Meleager. All of Parrhasius's work has disappeared, but similar scenes are on display in this show, almost certainly modeled on famous works by artists like him. There appears to have been no anxiety about the images. No one seems to have worried about their effect on children, for instance.
Christianity put a stop to all that. Early Christians had extreme - and, to pagans, unintelligible - views about sex. Adultery was "worse than many murders", according to Clement of Alexander, who, along with most of the Church Fathers, was convinced that a life of total chastity was best.
Christians were so hostile to sex that some even castrated themselves. They believed that sex was radically evil and the cause of almost all the ills of the world - however it was performed.
That idea was unknown to pagans. It may explain why - as this exhibition demonstrates - it was possible for them to produce images of sex that are graphic without being ugly or offensive. The Sunday Telegraph, London.
[vi] Smith, Alison: The Victorian Nude: Sexuality, Morality and Art , Manchester University Press, 1996
[vii] Eerste definitie van pornografie 1857: Het sociale en medisch probleem van prostitutie.
[viii] The Obscene publications act legislation: The ‘Obscene Publications Act’ first saw the light of day in British law in 1857. Also called Lord Campbells’ Act (the most infamous of several pieces of legislation named after Chancellor and Chief Justice John Campbell, 1st Baron Campbell). It made ‘obscene’ publications illegal and, additionally, gave police the power to search premises on which ‘obscene’ publications were kept for distribution or sale - power which the police exercised frequently and still exercise today with equal enthusiasm. The 1857 act also enabled customs officers and post office officials to confiscate and destroy consigments of such publications and to prosecute the originators.
Right from the outset, the 1857 law was severely criticised as it obliged authors to set their stories and unfold their dramas in a make believe world, totally divorced from reality. The standard of literature for adults had to conform to the standard of literature for children. The law was applied in such a way as to invite frequent condemnation because judges very often allowed indictments to proceed on the strength of brief and solitary references. Arrogant and out of touch judges also disallowed the evidence of acknowledged literary experts and critics, not to mention testimony as to the authors’ standing or the concept of his story.
[ix] George Witt: Kunstverzamelaar met een geheime pornocollectie.
[x] Het Secretum: Deep in the bowels of the British Museum is a locked cupboard whose shocking contents have divided scholars. BYRON ROGERS is given the key to the Secretum. There is a point in the British Museum, beyond the last display cabinet, where a man might think he had entered a Victorian lunatic asylum. Here, where the public does not go, the corridors are long and silent, the oak doors locked and staff glide by with bunches of keys at their waists. And here, in the Medieval and Later Antiquities, is Cupboard 55.
There are no numerals on the door, it is just one in a long line of cupboards, and nothing at all to show it contains the collection of antiquities and objects of worship lovingly assembled by a former mayor of Bedford. When Dr Alfred Witt, a surgeon turned banker, presented this to the museum in 1865 he did so "with the hope that some small room may be appointed for its reception". No sooner had his collection been received than the museum turned the key on it. "This was their way of making sure the British Empire did not collapse," said Dr Richard Gaimster, who is responsible for the cupboard known to museum staff as the Secretum. "They believed that would have happened had the female sex and young people been exposed to the sort of material it contained."
The irony is that 90 percent of those who now apply to have the cupboard unlocked are women. Even more of an irony is that it is Dr Gaimster, 134 years on, who is resisting calls to have its contents dispersed to other parts of the museum.
Dr Witt's obsessive interest was in what he called "Symbols of the Early Worship of Mankind", but not in just any symbol, for the mayor was a specialist. He collected across the centuries and continents every representation of the phallus, which is a posh way of saying the erect penis, he could get his hands on. Assyrian dicks. Egyptian dicks, Greek and Roman dicks. Medieval dicks. Dicks with wings. Dicks with eyes. Dicks with hawks' heads. Box upon box of wax dicks, lead dicks, dicks in the form of signet rings, lamps, brooches.
The mayor collected them in the interests of scholarship, convinced - as were many of his contemporaries - that these were the icons of all primitive religions, and he was in the habit of lecturing on them on Sundays to selected audiences. The single-mindedness of his quest was awesome, as are the dimensions of some of the objects his quest unearthed.
Many staff members do not wish to see them remain hidden. museum. "It runs contrary to the disciplines of archaeology," said Catherine Johns, author of Sex or Symbol, Erotic Images of Greece and Rome. "When you take these objects out of time and lump them together you relate them not to the culture which produced them but to the culture of Victorian England. It seemed so strange to the Victorians that other cultures should have such different attitudes to sex, that they were fascinated and shocked at the same time. This is the reason they put these objects together: it enabled them to see them as rude and improper.
"But the phallus, on horse trappings, say, was just a symbol of good luck. In Roman times it had no more to do with sex than the four-leafed clover has to do with botany in our own. I can't say how different people would have reacted to them, whether some Roman women thought them smart or others refused to have them in the house, but so many have survived as lamps and pottery there must have been a lot around. I feel very strongly that these things should be dispersed to the relevant departments of the museum, so you see the Roman objects in the context of Roman culture. You shouldn't see them through the filter of your own time."
Some have been dispersed, most between the world wars, but roughly half of the mayor of Bedford's original collection remains under lock and key in Cupboard 55, where Dr Gaimster is determined they will stay."What is of value here is not individual objects, but information about the Victorian mind," he said. "Feminists come to photograph a steel chastity belt which was part of the Witt collection. No such thing dating from the Middle Ages has been found anywhere in the world, but Victorians believed in them and this is one of their confections. I must get 30 requests a year to see it.
"I'd love to see the collection go on show, but as a collection. I will resist any attempts to see it dispersed."
What makes all this even funnier is that last month the Warren Cup, a silver Roman goblet bought by the museum for £1,8-million and carved with explicit scenes of buggery, went on show, leaving Cupboard 55 high and dry on the beach of changing public taste. Even a few years ago, the museum's director admitted, the cup would also have been kept in a locked cupboard. In 1953 the British Library handed over to the museum some late 18th-century condoms which had been found used as bookmarks in a 1783 Guide to Health, Beauty, Riches and Honour. Made of sheep intestines, with delicate pink drawstrings, they too add to the period charm of Cupboard 55, to which they were consigned. But the condoms, said Gaimster proudly, had now appeared in every recent history of contraception.
In the cupboard too, bound in morocco leather, are the whimsical reflections of early collectors on phallic worship - which one of them, an MP called Payne Knight, was convinced, survived on an island off the west coast of Ireland. The inhabitants of Inishkea, he insisted, worshipped a large stone phallus wrapped in flannel. These boys saw such things everywhere. T H White, 150 years later, thought the stone to be a pillow used by an ascetic monk.
Still, you have to admire their nerve. Witt was collecting at a time when a man called Thomas Wirgman entered English legal history as the only defendant ever convicted of "publishing" an obscene toothpick case. And all these years later the collection itself has still to appear in the British Museum catalogue, being entered only in longhand in the sort of ledger Bob Cratchit might have used - "Lamp in the form of dwarf with large phallus, on the wick of which he is blowing". The Telegraph.
http://www.google.com, keywords: Secretum, Witt, museum.
[xi] Dr. Steve Bourget: (Research Associate) received his PhD in anthropology from the University of Montreal, with a study of Moche iconography. His archaeological research (1995-98) at Huaca de la Luna, the principal ceremonial centre of the a Moche culture, resulted in the discovery of a massive sacrificial site associated with high-status burials. This has led to new insights into the socio-symbolic dimensions of landscape and the nature of Moche religion and iconography. He is the author of 'Rituals of sacrifice: its practice at Huaca de la Luna and its representation in Moche iconography' in Pillsbury, J. (ed.), Moche Art & Archaeology of Ancient Peru (2001). Forthcoming publications include: 'Children and ancestors: ritual practices at the Moche site of Huaca de la Luna, north coast of Peru', in Benson, E. P. and Cook, A. (eds.), Ritual Sacrifice in Ancient Peru: New Discoveries & Interpretations. Since 1999 he has been directing excavations at Huancaco, a major Moche site in the Viru valley, northern Peru. http://www.google.com, keyword: Steve Bourget
[xii] Christopher Chippendale and Paul Taçon: The Archaeology of Rock Art. Edited by New Directions in Archaeology Series. Cambridge: Cambridge University Press, 1999[xiii] Roger S. Wieck is Curator of Medieval and Renaissance Manuscripts at the Pierpont Morgan Library; he has also held curatorial positions at the Walters Art Museum and the Houghton Library at Harvard. He is the author of The Hours of Henry VIII: A Renaissance Masterpiece by Jean Poyet (2000), Painted Prayers: The Book of Hours in Medieval and Renaissance Art (1997), Time Sanctified: The Book of Hours in Medieval Art and Life (1988), and many other books and articles on medieval manuscripts. Course: H - 020. The Book in the Manuscript Era.
[xiv] Edward Lucie-Smith: Ars Erotica : An Arousing History of Erotic Art.
[xv] Giulio Romano: (1526 to 1534) architect van de Palazzo del Te, Mantua, Italië. (Manneriste / Renaissance stijl) een vermenging van de bouwstijl tussen een paleis en een villa, zowel architectonisch als functioneel.[xvi] Palazzo del Te: "The greatest of all Mannerist villas was called a palace—the Palazzo del Te in Mantua—and, like the Villa Farnesina, it was a villa suburbana, close to the city and commingling aspects of both palace and villa architecture and function. It was built by Giulio Romano for Federigo Gonzaga, Duke of Mantua and son of Isabelle d'Este, one of the most cultivated and erudite of all Renaissance art patrons..."
[xvii] Marcantonio Raimondi: The story of 'I Modi' began in 1523. The artist Guilio Romano produced sixteen drawings, which displayed heterosexual couples engaged in sexual acts. The following year, Marcantonio Raimondi, who worked for Romano, made a set of engravings based on Romano's drawings. Copies were confiscated and Raimondi was jailed. Pietro Aretino, a contemporary writer and satirist, went on to write accompanying sonnets inspired by the engravings and a book was published. Pope Clement attempted to ban the book, yet enough fragments remained to maintain intermittent interest from both academics and imitators over the centuries. For Wiltshire, the 'I Modi' fiasco suggests strong parallels with the contemporary dissemination of information and desire through the Internet, where debates about the apparent democratisation and globalisation of knowledge also dictate the limits of what is allowed. A significant parallel with the electronic age is that Raimondi's drawings were published at a time when print culture and the wider availability of information had just began, emphasising the integral link between desire and the acquisition of knowledge.
Before Giulio left Rome for Mantua, he approached Marcantonio to create prints from 16 of his drawings. Possibly done to raise some quick cash, "I Modi" -- now lost -- featured images of couples engaging in sexual intercourse, which aroused the Pope to ban the prints immediately and throw Marcantonio in jail. A friend, Pietro Aretino had contributed scurrilous verse to each print, which only made matters worse (or better, depending on one's point of view). The show features one print from a later set of copies and some fragments that are all pretty straightforward and kind of dull, really. They show little of the teasing sensuality of Giulio's later drawings.
[xviii] I Modi: Featured 16 images of couples engaging in sexual intercourse, which aroused the Pope to ban the prints immediately and throw Marcantonio in jail.
[xix] I Modi: Featured 16 images of couples engaging in sexual intercourse, which aroused the Pope to ban the prints immediately and throw Marcantonio in jail.
[xx] Pietro Arentino: Pietro Aretino and his Sixteen Postures, 1524
The career break of Pietro Aretino (1492-1556) came when he wrote a mock last will and testament in 1516 for Pope Leo X's pet elephant, Hanno, complete with bequeathing the beast's genitals to one of the lustier cardinals. From then on, he became infamous in Italy as one of the lewdest and wittiest writers, the Renaissance mouth that roared. In 1524, Aretino wrote sonnets to accompany the drawings of sixteen sexual positions by Giuliano Romano, Raphael's talented twenty-five-year-old pupil. Their collaboration produced one of history's most notorious works of erotic art. Casanova in his memoirs mentions spending New Year's Eve 1753 with a nun doing Aretino's "straight tree" position, which he says featured the man standing and holding the woman upside-down for mutual oral sex. Aretino barely escaped prison for his involvement in the Sixteen Postures, but it certainly didn't teach him to mend his ways.
[xxi] Clifford J. Scheiner: Dr CJ. Scheiner is one of the worlds foremost authorities on erotica and sexology and is professor of Erotology and Sexology at the Institute for the Advanced Study of Human Sexuality is San Francisco.
The Essential Guide to Classic Literature by Clifford J Scheiner
Erotic writing stems from the libido, the most powerful driving force of humanity. This anthology spans the last four centuries of largely European novels and novellas, and is essential reading not only for enthusiasts of the genre, but for literary and social historians as well.
Many of the books cited are so rare that editions have seldom been seen in this centuary. Each extract is preceeded by a concise and witty summary of the plot followed by a sample of text representitive of the text as a whole. From Arento's Wanton Sonnets to the sedentary Two Flappers In Paris this anthology will arouse the gusto of the modern reader. Parts 1, before 1920 and Part 2, after 1920.
[xxii] 1e index verboden boeken: In 1559 Pope Paul IV, had writen an index to dictate what books Catholics could read and what books they couldn't. His index, the Index of Prohibited Books, was written with the Church's consent, and was very similar to prevous indexes of the same nature but his was the first universal one.
It took him a long time writing his index in a formal matter and be able to be read from country to country. The purpose of the index was to stop Catholics from reading "heretical" books, or books that were found to be distructive of the Catholic faith and morality. For a book to be put on the list, first a person would find it against their faith and tell one of the high priests. Then the book would be examined scientificly by groups of experts and if it was decided to be evil the book was "heretical", then it was added to the index so Catholic people wouldn't read it. Many books went on the list. Some of them we wouldn't now, think deserve to be on it, like the first Enclopedia which was added in 1789. By Angela Lewis.
[xxiii] Le Procope: Beroemd literaire café, met vaste gasten als Voltaire, Rousseau, Balzac, Diderot etc.[xxiv] Fanny Hill: John Cleland (1709-1789); FANNY HILL "Memoirs of a Woman of Pleasure... "
Date: 1500-1799 & 1800 – 1849 Confronting Bodies: The Privy Council, The State of Massachusett. Dates of action: 1749. Location: England, United States. Description of the Art Work : "Memoirs of a Woman of Pleasure, also known as Fanny Hill," 1749: an elegant flowery work of pornography describing the activities of a London prostitute. This novel enjoyed enormous popularity. Description of incident : 1749, England: Arraigned before the Privy Council for writing a literary obscenity, Cleland pleaded poverty. 1821, United States: Banned in Massachusetts in the first known obscenity case in the U.S. Results of incident: 1749, England: Cleland was reprimanded and given a pension of 100 pounds annually on condition that he not repeat the offense. The book went underground and remained the chief erotic classic for more than 200 years.1963, United States: Published openly by Grove Press, the book was attacked by "decency" groups. The highest courts of New Jersey and Massachusetts declared it obscene; on March 21, 1966, the U.S. Supreme Court reversed the unfavorable judgments, clearing "Memoirs of a Woman of Pleasure, also known as Fanny Hill" for publication.
1965, Illinois: Prosecution of the book in Illinois was a major factor in the closing of a bookstore, Paul Romaine, Books in Chicago, according to Mr. Romaine. During the period when the book was emerging in the open market, it was seized in Berlin, burned in Manchester, England and burned in Japan. Banned Books 387 B.C. to 1978 A.D., by Anne Lyon Haight, and Chandler B. Grannis, R.R. Bowker Co, 1978.[xxv] Marquis de Sade: The Marquis de Sade, or Comte Donatien Alphonse Francois de Sade was born on June 2, 1740 in Paris, France. Schrijver van lugubere pornografie, o.a. de 120 dagen van Sodom. Heeft bijna zijn hele leven in gevangenschap doorgebracht.
http://www.popsubculture.com/pop/bio_project/marquis_de_sade.html[xxvi] Biografie van De Sade door Maurice Lever: Sade: A Biography by Maurice Lever, translated by Arthur Goldhammer, punlished by HarperCollins, 626pp.The life of that perennial favourite of the disaffected bourgeoisie, the marquis de Sade, has been appropriated by yet another biographer who, like all dedicated Sadologists, betrays his subject with the insufficient compassion that inevitably results from a fascination with cruelty. Despite his impressive efforts, Maurice Lever only succeeds in partially demystifying "the divine marquis". This success is not due to the quality of his analysis or perception, but to a paralysing 626 pages of meticulous research.
As a child, de Sade was both tragically neglected and materially indulged. His mother abandoned him to fulfil her religious inclinations in a convent, leaving him in the hands of his atrociously narcissistic father, whom the deluded marquis would never cease to revere. "Some may say," Lever writes, "[that] the void [left by the mother] was more apparent than real, for the child did not want for surrogates." It seems surprising that a man as pedantic as Lever should be so cretinous asto suggest that the attentions of the marquis’
Oskar Kokoschka, 1886 -1980, from Gustav Klimt by Gottfried Fliedl, Benedikt Taschen, 1991.
Father’s mistresses should be an adequate substitute for his mother. And it is precisely this kind of analytical paucity that so weakens what could have been a very fine book.
"In a departure from the normal course of developments," he later informs us, "the shape of de Sade’s initial conflict was determined not by hatred of the father but by hatred of the mother." Quelle betise, mon Dieu! In this case, both the terminology and the content are inaccurate; the shape of de Sade’s "initial conflict" was determined by the absence of the mother and by the inappropriate interests of the father. It is a simple error to make. De Sade misleads his readers with his intensity, most always using hatred as a mask for pain and pleasure as a mask for release. Lever misses such subtleties and, as a consequence, forfeits real insight into his subject.
The greater probability is that de Sade hated his father - a dementedly promiscuous, flagrantly bisexual and avaricious aristocrat who turned to religion later in life as a means of condemning those who could indulge in that which he could no longer. This man - whom Lever calls "fond" - allowed his son to be regularly exposed to psychotics such as the comte de Charolais, who murdered his infant son by a prostitute with a glassful of spirits, and his brother the abbe de Sade, whose love of religious reading matched only that of whoring.
De Sade's "fond" father was also a great documenter of his escapades and left these works to his son, who could not bear to be parted from them. In examining this, Lever once again falls foul of the perception police: "These [writings] too nourished the imagination of the marquis." Far from "nourishing", the writings would have deformed the boy’s imagination by associating libertinage with paternal love, with comfort, with familiarity (in its truest sense) - a problem that eventually emptied de Sade’s life of any real enjoyment.
Like all abused children, the marquis believed that it was not parental neglect but a superfluity of outside affection (and probably pity) that so distorted his nature, and later claimed "this ridiculous prejudice made me haughty, despotic, and angry". At no point did he ever consciously acknowledge the true source of his fury, the fury of the abused. To illustrate: his ambitious father enrolled him at Louis-le-Grand, the most exclusive school in the kingdom and a school that also happened to be run by deviant Jesuits. This fact was, to him, irrelevant - the only thing that mattered to him was that his son do him social justice in his later years. "Noone escaped whipping [at the school]," Lever documents, "[and] sodomy ... was known to be widespread ... and if public opinion was to be believed the good fathers made a specialty of it."
Public opinion appears to have been accurate. A number of these persecuted students were so damaged by their oppressors that they murdered their persecutors. The enormity of such reactions is the clearest indication of the horror the boys suffered. De Sade internalized his rage instead of expressing it, incorporating the loathing of self that he had been taught was his due into his everyday behaviour and later rationalizing it as a philosophy.
Lever fails to connect de Sade’s "hysterical hatred" of priests, his sacrilegious sexual use of religious paraphenalia, and his abusive schooling. As an adult, de Sade would demand that his sexual partners defecate on religious icons or use them as masturbatory aids. These were the only ways in which he was able to expel his justified sense of outrage, and the events, which caused such psychological aberrations, can only be imagined with a shudder. "Oh, if only I had done what gave me pleasure," de Sade once wrote in a letter, "I would have spared myself so much suffering." Lever brutally dismisses this as a pose - as "the role of the repentant son", ignoring its profound implications. De Sade’s words, like his actions, were a palimpsest disguising his agonies; unable to safely express his emotions, de Sade lived life as a symbolic act, locked as he was in a self-perpetuating cycle of staged torments and composed perversions, forever seeking the punishments he had been instructed to feel he deserved.
His sad humanity is perfectly captured in the minutiae - the haemorrhoids which plagued him and made it impossible for him to sit without crying out; his passion for chocolate cake "as black inside... as the devil’s ass is black from smoke"; his paranoid rages and jeremiads; his thirteen-year incarceration, during which he would regularly request that his wife send him special flasks in order that the could sodomize himself; the fact that he was forced to write the notorious Cent Vingt Journees de Sodome in microscopic handwriting on four-inch sheets which he then glued together to form a strip that could be hidden from his gaolers.
Disaster is always easily mythologized, and de Sade was - and still is - glamorized as a symbol of the decadence of the Ancien Regime. This decadence is only "interesting" when viewed with detachment; the reality of it was vicious and powerfully depressing: it was criminal. Like many, Lever continues the misrepresentation of his subject through his insistence that de Sade’s actions were enquiries into the period’s morality and not disclocated dramatizations. At the age of 63, the marquis was again incarcerated for his beliefs, this time in a mental asylum.
Still incarcerated at the age of 74, he was regularly sodomizing a 15-year-old girl whose services were sold to him by her entrepreneurial mother, a nurse. Lever almost seems surprised to find his subject in this state. No longer the "dashing nobleman" or manifesting any chic "divinity", de Sade was visibly the tragedy, which he had always been within. As if his life could have had any other conclusion. Antonella Gambotto, The Sydney Morning Herald, Error! Bookmark not defined.
[xxvii] http://www.daguerre.org/
[xxviii] http://www.mygale.org Established in San Fransico as photographer, he was the first, of 1872 to 1888, to break up the movement of a horse running (see below) by means of cameras laid out into battery : In 1872, the American governor Leland Stanford wants to prove that a horse very does not touch any more the ground at one moment court of its running. For that, he asks Edward Muybridge to photograph this moment. Muybridge couples several apparatuses which start successively with very short intervals. Then, he assembles its photographs on a stroboscope , and reproduced the running : the cinema was born. With close the success of these experiments, he published its work and made in 1881 a travel in Europe where he met Marey. To animate its photographs, he built in 1879 the Zoopraxynoscope of which he made demonstrations at the Exposure of Chicago of 1882.
[xxix]Grant Romer.
http://www.pbs.org/wgbh/amex/eastman/filmmore/reference/interview/romer07.html
[xxx] Gabor, Mark. "The Pin-Up: A Modest History. Evergreen Books, 1996 (original printing 1972)
Years ago, the era of classic pin-up girl was looked upon as something less than rosy. The warm glow of nostalgia that we feel for those glamour gals nowadays was not always the case. When "The Pin-Up: A Modest History" was written in the early 1970's, pin-up girls were looked on with a large amount of feminist disdain. Cheesecake was seen as symptom of the corrupted and over-sexed male psyche. Pin-up girls, according to the vibe of the book, are just victims of a suffocating patriarchy. To let you in on how old-school feminist this book is, just take a quick glance of the forward--an essay called "The Packaging of Rape: A Feminist Indictment." Despite the sometimes radical feminist axe-grinding, this book does do a good job of tracing the history of the pin-up from the turn of the 20th century Gibson Girl, to the Vargas paintings of the 30's and 40's, to the classic era of the men's magazine, to 70's porn sheik. One of the most fascinating parts of the book is when they trace cheesecake photography traditions (like women posed in bathtubs or in front of mirrors) and how those traditions evolved (and showed more) as the years went by. ": http://www.google.com, keyword: pin-up, Mark Gabor.
[xxxi] Hakkenberg, J.G. interview met pornodistributeur, Forum Entertainment. 2001
[xxxii] Thomas Edison…
[xxxiii] Mulder,A,. Technolusten. http://www.dma.be/cvb/as/technolust/teksten/mulder02.htm
[xxxiv] Reynaert, G.I., Het Universum van Videogames, http://www.existenz.nl.
[xxxv] Deep Throat: Eerste inspirerende hardcore porno(bioscoop)film, die lovend werd ontvangen. Deze film is nog steeds een inspiratiebron voor vele andere films, zowel porno als reguliere films (Boogie Nights, 1998). Ook wordt Deep Throat regelmatig gereferereerd in media- en crossingborderkunst. (IDFA, 1997)
[xxxvi] Hot d’ Or: erotische filmprijs, tegenhanger van de filmprijs van Cannes, de Gouden Palm, die ook wordt uitgereikt tijdens het Cannes filmfestival.
[xxxvii] Rushkoff, Douglas: is the author of seven books on new media and popular culture, including Cyberia, Media Virus, Playing the Future, and the novel Ecstasy Club . His newest book,Coercion: Why We Listen to What "They" Say was published by Riverhead in September 1999.
His radio commentaries air on NPR's "All Things Considered, and his monthly column on cyberculture is distributed through the New York Times Syndicate and appears in over thirty countries. Rushkoff lectures about media, society, and change at conferences and universities around the world.
He is professor of media culture at New York University's Interactive Telecommunications Program, an Advisor to the United Nations Commission on World Culture, on the Board of Directors of the Media Ecology Association, and a founding member of Technorealism. He regularly appears on TV shows from NBC Nightly News and Frontline to Larry King and Politically Incorrect. Rushkoff writes for magazines and newspapers including Time, The Guardian, Esquire, Paper, GQ and The Silicon Alley Reporter, and developed the Electronic Oracle software series for HarperCollins Interactive.
Rushkoff graduated magna cum laude from Princeton University, received an MFA from California Institute of the Arts, and a post-graduate fellowship from The American Film Institute.
He lives in New York City's East Village. http://www.rushkoff.com[xxxviii] Hakkenberg, J.G. interview met pornodistributeur, Forum Entertainment. 2001
[xxxix] Beate Ushe...
[xl] PWP: ‘Plot what plot?’ Een compilatie van videofilms, waarin alleen maar hoogtepunten in voorkomen. Filmmateriaal is nu voor verschillende thema’s bruikbaar, respectievelijk: cum-shots; anaal; oraal etc.[xli] Ten tijde van het seksschandaal van Bill Clinton en Monical Lewinsky zag de porno-industrie een geslaagde kans om weer eens extra geld te verdienen. Deze video is in Nederland uitgebracht door Forum Entertainment. Ibidem
[xlii] Gonzo: pornografische reality-documentaire. De grens tussen feit en fictie is of lijkt zeer gering.
[xliii] POV: cameratechniek vanuit het perspectief van de filmmaker / cameraman en dus filmtechnisch vanuit het perspectief van de kijker.
[xliv] Monologue interieur: persoon voor de camera spreekt met persoon achter de camera, hiermee wordt het effect, wat een documentaire bewerkstelligt, gecreëerd. Documentaire.[xlv] Amateurfilm beslaat tot op heden een groot deel van de omzet van pornofilms. Pornodistributeur Forum Entertainment BV beschikt naast een "Porn Valley" videolijn ook over een amateur lijn. De vraag er naar blijft immers zeer groot. Ook op internet richt dit bedrijf zich steeds meer op amateur pagina’s. Vermoedelijk door een grotere mate van betrokkenheid bij de klant.
[xlvi] Cd-rom: Compact disc-read only memory: Bij de introductie van de Cd-rom waren productiekosten laag, maar waren de in- en verkoopprijs zeer hoog. Wederom hoogstwaarschijnlijk vanwege de nieuwheid van het medium en de toen nog lage afzetmarkt, om zo productiekosten terug te verdienen.
[xlvii] Seymore Butts: bracht eerste porno Cd-rom om de markt. Na in meerdere pornofilms gespeeld te hebben is hij nu voornamelijk filmmaker, producent en distributeur. Seymore Butts verkoopt zijn filmrechten aan Forum Entertainment. G.I. Reynaert.
[xlviii] DVD: Digital Video Disc: heeft meer opslag ruimte dan de Cd-rom, waardoor het mogelijk werd om een hele film op te slaan. Daarnaast is het beeldkwaliteit tot op heden onevenaard. De DVD is
[xlix] G.I. Reynaert, Bits and Butts: de mate van onderdompeling in erotische computerspellen, 2001. http://www.existenz.nl
[l] Websites met live-shows, voobeeld; http://www.seventeenlive.nl
[li] Hakkenberg, J.G. interview met pornodistributeur, Forum Entertainment. 2001
[lii] Cybersex: digitale sekservaring met een ‘virtuele’partner. Kan tot op heden slecht middels masturbatie ervaren kan worden. Men speculeert dat deze ervaring in de toekomst met het oog op virtuele realiteit ook fysieke stimulatie nagebootst kan worden. De film ‘The Lawnmowerman’ bevat een sequentie waarin dit fenomeen gerepresenteerd wordt. Reynaert, G.I.[liii] Bolter, J.D., Grusin, R., Remediation: Understanding New Media, Cambidge: MIT Press, 1999
[liv] ibidem