Tot de wetenschapsfilosofie behoort onder meer de Frankfurterschulde. Deze stroming wordt gevormd door een groep filosofen rondom Horkheimer en Adorno. Zij hebben in de jaren 30 een maatschappijtheorie ontwikkeld die bekend staat als de kritische theorie. Daarmee proberen zij in het voetspoor van Marx een theorie te ontwikkelen voor een totale verandering van de maatschappij. Hun opstelling is maatschappij kritisch.

Habermas behoort tot de tweede generatie van deze stroming. Hij heeft na Wereldoorlog II

bekendheid verworven met zijn theorie des Kommunikativen Handelns 1981 waarbij hij het Marxisme heeft verlaten. Zijn maatschappijkritiek is een theorie van de intermenselijke communicatie. Een dergelijke communicatie is gebaseerd op het vermogen van de alledaagse omgangstaal waarbij het verkrijgen van rationele consensus tussen mensen over waarheid, goedheid en schoonheid centraal staan. Hij acht het noodzakelijk deze waarden in de maatschappij weer hun oorspronkelijke plaats te geven omdat in de westerse samenlevingen de macht van de economie en de burocratie / systemen / niet alleen te eenzijdig maar ook te overheersend is geworden. Wanneer deze systemen door communicatief handelen weer onder controle zijn gebracht is zijn doel bereikt.

Naderhand heeft Habermas zich afgevraagd of zijn theorie niet versterkt kan worden door ook het recht in zijn theorie te integreren. Hij onderzoekt daarom het karakter van de westerse democratien. Zijn conclusie is dat de huidige democratische theorieën niet alleen onderling onverenigbaar zijn, hij doelt op het klassieke liberalisme contra het republikanisme,

maar ook ongeschikt om er zijn theorie voor het communicatieve handelen voor te gebruiken. Daarom ontwikkelt hij een alternatieve theorie voor de democratie die aan het recht een beperkte tol toekent en die z.i. wel verenigbaar is met zijn theorie.

Henk Reijnders